مقدمه
حمامهاي دوره قاجار
حمام های دوره قاجار با وجود وجوه تشابه ظاهريشان، از جنبه هـاي گونـاگون بـاهم تفاوت داشتند. در نتیجه، میتوان از چند جهت به تقسیم بندي آنها پرداخت: حمـامهـا بـراساس نوع ساختشان بـه دو دسته عمـومی و خصوصی (خـانگی)، تقسیم میشدند.
حمامهاي عمومی
حمامهاي عمومی، به طور طبیعی ساختمانی جدا از ساختمانهاي مسکونی داشتند و عموم مردم با پرداخت وجهی از آن بهره میبردند. البته گاهی برخی از اعیـان بـا پرداخت پـول بیشتر، حمام عمومی را بـراي استفاده ي خود براي چند سـاعت بـه اصطلاح «قرق»میکردند.به این ترتیب قدرت مالی میتوانست حتی کارکرد عمومی حمام را تغییر دهد.
حمامهاي خصوصی
حمامهاي خصوصی که درون یک ساختمان مسکونی یا در کنار آن ساخته میشدند،تنها به اعیان اختصاص داشتند. این حمامها در کنار سه بخش بیرونی، انـدرونی و خلوت،بخش چهارم خانه بسیاري از بزرگان را تشکیل میدادند.
به این ترتیب حمام سرخانه،یکی از نشانه هاي تعیین خاستگاه اجتماعی افراد بود. البته درب برخی از این حمامها درزمانهایی معین چه با پرداخت پول و یا بدون آن، به روي سایر مردم نیز گشوده میشد.
به همین دلیل، و نیز از آن جهت که اعیان (به ویژه زنانشان)، معمولاً به طور دسته جمعی و با دوستان و آشنایان خود به حمام میرفتند، حتی این نوع از حمامها نیز در عمل، کارکرد عمومی داشتند.
حمامها بر اساس جنسیت
حمامها بر اساس جنسیت استفاده کنندگان نیز قابل تقسیم بودنـد. در دوره ي قاجار به طور معمول، ساختمان حمامهاي مورد استفاده زنـان و مـردان یکسان بـود، امـا زمـان استفاده ي آنها تفاوت داشت. به این ترتیب که حمامها در ساعاتی از روز بـه آقایـان و در دیگر ساعات روز، به بانوان تعلق داشت.
البته گاهی اوقات برخی از حمامها به طور کلی یا در روزهایی خاص تنها به یکی از این دو گروه اختصاص مییافت. و گاهی نیز در بناي حمامها دو ساختمان مجزا یکی براي مردان و دیگري براي زنان در نظر گرفته میشد.
حمام قوام الدوله
در اواخر دوره ی قاجار تهران صاحب بیش از صد حمام بود. آن روزها فقط خانه‌های اعیان و اشراف دارای حمام اختصاصی یا به اصطلاح آن زمان حمام سرخانه بود و مردم عادی به حمام‌های عمومی میرفتند.
از آن تعداد حمام قاجاری، شاید تعداد انگشت شماری باقی مانده باشد که یکی از این حمام ها، حمام قوام الدوله است.
این حمام ، حمام اختصاصی عمارت قوام الدوله منتسب به یکی از صاحب منصبان دوره قاجار به نام میرزا محمد قوام الدوله، پدر بزرگ میرزا حسن خان وثوق‌الدوله و میرزا احمد خان قوام‌السلطنه بوده كه در گذر میرزا محمود وزیر سابق و شهید جاویدی فعلی واقع شده ،درگذشته از اين خانه دري به حمام باز مي شد و در روزهایی از هفته نیز این حمام را روی عموم مردم می‌گشودند
اين حمام، درست پشت خانه (عمارت قوام الدوله) جاي گرفته است و سردر مقرنس کاری شده و زیبای آن رو به کوچه شهيد «حسن اسماعيل بيگ دامغاني» باز مي شدو به حالت عمومی درمی‌آمد بعدها پس از فروش عمارت قوام الدوله توسط خاندان قوام الدوله و تقسيم آن ميان وارثان این حمام از عمارت اصلی جدا و راه ارتباط آن ها قطع گردید و به یکی از حمام های عمومی تبدیل گردید و تا سالهای نچندان دور به فعالیت خود ادامه میداد
این حمام ارزشمند که در فهرست میراث فرهنگی نیز ثبت شده تبدیل به بنایی متروکه گردیده و به حال خود رها شده و ورودی آن را با ورقه های فلزی پوشانده اند و تا کنون اقدامی جهت مرمت و حفظ این حمام ارزشمند صورت نگرفته است و رفته رفته در حال نابودی است
